Afgelopen maandag was de enige mooie dag van de week. De hemel was blauw, de zon stond laag maar scheen uitbundig. Appje van college Sander uit Hengelo: of we een biertje gingen doen. Nou deden we dat wel vaker en spraken dan af bij De Engel in Oldenzaal. We kwamen dan op de fiets, om na een paar Witte Engeltjes met de alcoholische wind in de rug weer huiswaarts te spoeden. Maar de tweede de Coronagolf is op zijn hoogtepunt en alle cafés zijn gesloten. We spreken om 14.00 af bij de Plechelmus om via een door mij uitgezochte route richting Bad Bentheim te fietsen.
Het Euregiogebied ken ik goed en ik had een mooie maar ontspannen route binnendoor uitgezocht. Dacht ik. Na het Lossers voetpad rijden we ons vast op het terrein van de Losserhof en via de Veldmatenweg en De Snoeyinksweg steken we de Denekamperdijk over en fietsen via het Graafschapspad richting de Dinkel. Maar bij de brug aangekomen wacht ons een onaangename verrassing: aan de overzijde is de uiterwaarde overstroomd. Wat moeten we doen? Het is snijdend koud en we hebben dorst. Keren en een heel eind omrijden is geen optie. Mijn gedachten gaan naar een schoolplaat van uit mijn jeugd: De oversteek van Napoleon de over de Berezina.
In 1812 was de macht van Napoleon tanende. Hij had in Europa weliswaar met de steun van het gewone volk en de burgers het standensysteem afgeschaft maar de keizers, koningen en de kerk in Europa hadden zich verenigd en wilden hun macht en privileges terug. Habsburg, Engeland en Rusland vormden een driezijdig front wat het Franse keizerrijk uitputte. In 1812 besloot hij met een leger van 700.000 soldaten de steppen te trotseren en Rusland aan te vallen. Moskou werd veroverd maar was in brand gestoken. Hij werd gedwongen tot een terugtocht in de vroeg invallende winter. Bij de rivier de Berenzina werd ingesloten door de Tsaristische troepen. Er was geen brug, er leek geen uitweg.
Moskou in brand
Wat moeten we doen? Het fietspad is niet goed te zien door het modderige Dinkelwater. Voor hetzelfde geld fietsen we een sloot in en gaan kopje onder. En dan is de 10 km naar Bentheim héél koud en héél ver. We besluiten het erop te wagen. We rijden voorzichtig langs de weidepalen, niet te langzaam want als we stilvallen, kiepen we in het ijskoude water. Op sommige plekken is het water zeker 40 cm diep. Het Dinkelwater dringt onze schoenen binnen. Maar het lukt, na een paar honderd meter zijn we over de Dinkel en in Duitsland.
Op 21 november leek de situatie hopeloos voor Napoleon. Met 300.000 soldaten zat hij ingesloten tussen de beweeglijke Tartaren-te-paard en de ijskoude rivier. Maar de veldheer verzon een list. Hij liet valse informatie over de Franse posities aan de vijand toekomen en bouwde met hulp van Nederlandse pontonniers twee bruggen over de Berezina bij Stoedzjonka. Het is 37 graden onder nul en sommige bruggenbouwers krijgen een hartstilstand tussen de ijsschotsen. Het lukt Napoleon met 20.000 manschappen de oversteek te maken. Achter hem proberen de laatste eenheden wanhopig de rivier over te komen. De Fransen zelf vernielen de bruggen om de Russische troepen de pas af te snijden. Tienduizenden soldaten worden afgeslacht door de Russische hordes.
Met natte schoenen, sokken en broek is het geen pretje om te fietsen. Sander moppert dat zijn voeten ijskoud worden. Op de Bardelerweg steken we het bos in en volgen de Marskramerroute. Via de Achterbergstrasse en het spoor rijden we de bult bij Gildehaus op. Als we na de Sieringhoekerweg en de Alter Postweg de burcht in zicht krijgen, is het grootste leed geleden. Am Kathagen gaan de schoenen en sokken direct uit en de houtkachel aan. Wat een ontberingen, wat een tocht!
Sander met koude voeten voor de kachel
In het Oost-Pruisische Koningsbergen is Napoleon veilig. Daar hoort hij dat in Parijs een opstand is uitgebroken. Met 6.000 soldaten van de Keizerlijke Garde snelt hij naar de Franse hoofdstad. Zijn verschijnen is voldoende om de coupeplegers te laten vluchten. Maar Le Grand Armeé is gebroken. Een jaar later wordt Napoleon bij Leipzig verslagen en in 1815 definitief bij Waterloo. Hij wordt verbannen naar Duivelseiland en vergiftigd. Europa wordt 30 jaar teruggeworpen.
Voor de kachel moppert Sander nog na. Maar wanneer de eerste Duitse biertjes naar binnen geklokt zijn bij het ronkende kacheltje krijgt onze Dinkeloversteek heroïsche trekjes. Hebben we later aan onze kleinkinderen iets spannends te vertellen. En Sander is een bikkel: na een paar halve liters trekt hij zijn nauwelijks gedroogde schoenen aan en stapt op de fiets. In het donker rijdt hij binnen anderhalf uur van Bad Bentheim naar Hengelo. Over het fietspad van de Euregioweg, dat wel.
N.B. 1: Napoleon heeft de Franse Revolutie over Europa verspreid: hij heeft het standensysteem afgeschaft en de macht van kerk en adel teruggedrongen. Door hem kregen 98 % van de mensen in Europa letterlijk (ook) een naam en bepaalde afkomst niet meer de loop van je leven. Hij is de wegbereider geweest voor het het liberalisme en de sociaaldemocratie. Onvermijdelijk ging dat ook met misstappen gepaard. Maar Napoleon Bonaparte was behalve een geniale legeraanvoerder ook een groot visionair en staatsman.
N.B. 2: In Duitsland wordt Napoleon in een negatief daglicht gesteld. Zijn oorlogen tegen Pruisen hebben hem in deze streken niet populair gemaakt. Dat hij wordt vergeleken met Hitler is absurd. Napoleon vocht tegen de gevestigde machten (adel en kerk) terwijl Hitler daarop steunde. Het sociale programma van Bismarck 50 jaar later, was gebaseerd op de angst dat de geest van Napoleon weer uit de fles zou komen, niet om de mensen zélf een beter bestaan te geven. Napoleon voerde oorlogen voor mensen, niet om mensen te vernietigen.