In deze Coronaweken zitten velen van ons thuis opgesloten met echtgeno(o)t(e) en kinderen. Als de kids eindelijk in bed liggen – ze kunnen immers ’s morgens uitslapen voordat de lessen-on-line beginnen – kunnen we met onze eega twee dingen doen: ruzie maken (de politie meldt een verhoogd aantal meldingen van uit de hand gelopen huiselijke conflicten) of de liefde bedrijven (ik voorspel in de eerste maanden van 2021 een piek in het aantal geboorten). Zeker voor de ouderen onder u zijn beide mogelijkheden onaantrekkelijk en/of onhaalbaar. Ik wijs u op een haalbaar alternatief: kijk als in uw verkeringstijd hand in hand een film die én spannend is én u doet nadenken over de zin van het leven. Die film heet ‘No Country for Old Men’.
Gangster Anton Chigurgh komt een Highway-store in Texas binnen. De verkoper ziet aan het kenteken van de auto waar de Chigurgh vandaan komt. Chigurgh geeft de man één kans: kop of munt en zegt tegen hem: “Just call it. I can’t call it for you.” De winkelier snapt niet waarom hij moet kiezen maar wordt gedwongen en redt zo niet-bewust zijn leven. Het is een intrigerende scène uit de film* van de gebroeders Coen. Javier Bardem, Tommy Lee Jones en Woody Harrelson acteren op hun best.
De film is niet alleen heel spannend maar heeft ook een filosofisch karakter. Het gaat om macht. Hoe vaak worden wij in ons leven niet van buitenaf gedwongen tot keuzes; door de overheid, door onze ouders, in onze relatie, door een manager, etc.? Keuzes die bepalend zijn voor de rest van ons leven; keuzes vaak onbewust en bij toeval gemaakt? Niet kiezen is ook een keuze. Vooral in de leeftijdsgroep tussen 16 en 23 jaar zijn schijnbaar vrije keuzes vaak afgedwongen.
Ik had mijn middelbare-school-diploma bijna behaald toen mijn vader vroeg: “Wat ga je hierna doen?” En ik had geen flauw idee. Hij opperde: “Waarom word je geen leraar? Je krijgt veel vakantie en het verdient goed.” Vervolgens heb ik vierenveertig jaar gewerkt in het onderwijs. Met veel plezier maar ik vraag me soms af of ik elders niet beter op mijn plek geweest zou zijn.
Vaak hoorde ik mijn studenten vertellen over hun vrije keuze inzake de liefde: “Het was liefde op het eerste gezicht. Ik kwam binnen, we keken elkaar in de ogen en ik wist het direct: hij is het!” Onderzoek wijst uit dat deze liefdesflits niet spontaan en vrij is. Eigenlijk functioneren gevoel en hersenen als een snelle computer die alle eerder in ons leven gevormde formats in een split second over het liefdesobject heen leggen. Deze formats zijn waarden en normen die meegegeven zijn door ouders, peer group, massamedia, etc. Uiteindelijk vindt 80 procent van de mensen zijn of haar partner in dezelfde sociaal-economische-culturele laag.
Crimineel Anton Chigurgh is in deze film de enige die in alle vrijheid en consequent zijn eigen keuzes maakt en principieel is. Aan het einde van de film is er een vrouw die weigert om te kiezen voor kop of munt. Ga dicht tegen elkaar aanzitten, sla de armen om elkaar heen en kijk hoe het met haar afloopt.
* Op Netflix te zien