Twentser kan het bijna niet in de categorie Mangs wa, ait nich. Het was geen antwoord op de vraag of iemand meeging naar Tante Sien, Kolmschot, Fc Twente of het Hulsbeek maar op het voorstel naar het Heilige Land te fietsen! Op 22 augustus 1936 vertrokken Gerard Monnink en Toon Damhuis naar Palestina en beleefden avonturen die in een schelmenroman niet zouden misstaan. Op 21 november 2000 opende Gerard Monnink een tentoonstelling in de bibliotheek van Oldenzaal. Ik was erbij met Cas en Lies. Een paar maanden later overleed de wereldreiziger en trokken wij met ons gezin de wijde wereld in.
Toon Damhuis was van eenvoudige komaf en een zonderlinge figuur – ’n apart’n zeggen ze in Twente. Hij had geen werk, wilde geen uitkering en was een fietsfanaat. Zijn ijzeren karos bracht hem naar de Lappen aan de Russische grens. Tochten naar Oostenrijk waren voor hem trainingsritjes. En dat alles op een fiets zonder versnellingen!
Toon was de echte pedaleur.
Gerard Monnink was naar de kweekschool geweest maar kon geen emplooi vinden als onderwijzer. Hij en Toon kenden elkaar niet maar wisten van elkaars bestaan. In augustus 1936 kwamen zij elkaar per-ongeluk-expres tegen onder aan de Oldenzaalse bult richting Denekamp. Daar ontspon zich het volgende gesprek tussen deze oer-Twentenaren (helaas door Gerard in bekakt Nederlands opgeschreven):
‘Bent u Toon Damhuis? De man die altijd door vreemde landen trekt en pas van Finland is teruggekeerd?’ ‘Ja, die ben ik’, zei hij met een vriendelijk lachje. Nog steeds nerveus ging ik door. ‘Ja, ik wilde ook zo’n tocht maken, een grote tocht. ’s Nachts buiten slapen in de tent, zelf koken en zo en ik wilde vragen of u idee had om mee te gaan?’ Even gleden zijn ogen vorsend van beneden naar boven. Toen zei hij: ‘Ja, waarheen wil je dan gaan?’ Ja, waarheen? Opeens moed vattend zei ik: ‘Naar Palestina, het Heilige Land. En ook naar Egypte, naar de piramiden’. Even blikten zijn blauwe ogen in de mijne. En toen zei hij: ‘Ja, dan kan ik wel meegaan. Wanneer wou je dan vertrekken?’ Totaal overrompeld stamelde ik: ‘Ja, eigenlijk aankomende zaterdag het liefst’. ‘Ja’, zei hij zonder nadenken ‘Dan kan ik wel. Dan kom ik zaterdag tussen een en twee uur wel naar je toe’.
Op hun zware Veeno-fietsen en zonder routekaarten doorkruisten ze Europa op weg naar de Oriënt en beleefden bizarre avonturen. Gerard ontmoette een heuse prinses en haalde haar op zijn tweede tocht op om te trouwen. Hij schreef boeken over zijn belevenissen, verzorgde lezingen en trad op in het t.v.-programma Kopspijkers. In 1982 onthulden Toon en Gerard een herdenkingsplakkaat onder aan de bult.
Onder aan de bult
We waren met ons gezin net twee jaar van Kloosterhaar terug in Oldenzaal toen Gerard een lezing gaf in de bibliotheek. Fleur en Tom waren te klein en bleven thuis bij hun moeder. Cas – net hersteld van de eerste operatie aan zijn been – en Lies mochten mee. Je kreeg niet vaak de kans een levende legende te ontmoeten. Dromen zijn niet alleen om te dromen; je kunt ze ook waarmaken. Niet wachten maar nu doen, leerden we die avond. De 10 jaren erna hebben we met ons gezin Europa bereisd. Van het Meer van Loch Ness tot de Orakel van Delphi, van Auschwitz tot Alhambra. Tot in 2009 Cas overleed. Lies heeft haar dromen van 2015 tot 2019 waargemaakt middels haar Australiëreis.
De gele stippen waren onze reisdoelen
Toon Damhuis was de ras fietser. Deze introverte Denekamper, wonend in het Spoorhuuske, bleef tot op late leeftijd een pedaleur. Favoriete bestemming was Oostenrijk waar hij op pensioengerechtigde leeftijd de liefde van zijn leven vond: Anni uit Linz (Gerard: Toon is op zijn zeventigste met vrijen begonnen.) Zij stuurde op 13 maart 1991 het telegram dat Toon die nacht overleden was. Hij werd op zijn verzoek aldaar begraven.
Anni en trotse Toon
Ik heb enkele vragen aan u: wie weet wat de aanleiding was voor de bijeenkomst met Gerard in de bieb was? Wie herkent mensen op de foto’s? Is er ergens een tentoonstelling over de belevenissen van Gerard en Toon? Zijn de nakomelingen van Gerard te traceren?
En ….: wie kan de dialoog tussen Gerard en Toon in goed Oldenzaals dialect vertalen? Voor mij is dit Twentse wereldliteratuur!
Gerard trouwt met zijn prinses
Bron: Jaarboek Twente 2020